تالاب های خوزستان؛ روایتی از زندگی بر روی آب - مجله تانی بای

به گزارش از ، تالاب های خوزستان جاذبه های گردشگری فوق العاده با محیط زیست منحصر به فرد هستند. علی رغم وجود مناطق مختلف دیدنی، تاریخی و طبیعی در این استان اما بسیاری از نقاط آن از جمله تالاب ها برای عده ای ناشناخته هستند. در هورهای خوزستان شاهد مجموعه ای از آب، انواع پرندگان مهاجر و کمیاب، گیاهان بومی رشد یافته از دل هورها و حیات مردم روستانشین و مهمان نوازی هستیم که تنوعات زیستی ذکر شده برایشان مفرح ذات و ممد حیات است.

2 تالاب شادگان و هورالعظیم از جاذبه های دیدنی خوزستان به شمار می آیند. هر چند این هور ها در زمان هایی از جمله خشکسالی، تهی از آب شده بودند و تامین نشدن حقابه هورالعظیم و آتش سوزی نیزارها؛ کام تشنه آن را خشک تر کرد. یک سوم این تالاب عظیم در ایران قرار گرفته است و 2 سوم آن در عراق است. بخش عراقی در دوران رژیم بعث از عمد خشک شد و زندگی ساکنان بومی را به نابودی کشاند. سد سازی های گسترده کشور ترکیه در بالا دست رودخانه های دجله و فرات نیز موجب وخیم شدن حال کلان تالاب شده و شرایط، تعریف چندانی ندارد.

در بخش ایرانی نیز تخلفات شرکت ملی نفت ایران همیشه مورد انتقاد بسیاری از فعالان محیط زیست بوده است. اما شکار پرندگان مهاجر و بومی نیز از سوی مردم محلی نگرانی هایی ایجاد نموده است. صیادان بدون کوچک ترین نگرانی به شکار وسیع مشغول هستند. تالاب شادگان با وسعت 450 هزار هکتار سالانه میزبان گونه های مختلفی از پرندگان است و هر ساله هزاران قطعه فلامینگو در سواحل این تالاب جوجه های خود را به دنیا می آورند.

بر اساس مصوبه کنوانسیون رامسر، شادگان جزو 24 تالاب بین المللی دنیا است. هر چند برای مدتی شرایط تالاب های خوزستان نامناسب بود، اما پس از بارش خوب باران، اوضاع روبراه شده و سامان یافته است.

در جای جای تالاب های خوزستان روستانشینانی زندگی می نمایند، که معیشت زندگی را از هور و هر چه در آن است می گذرانند. به یکی از روستا ها رفتیم تا با اهالی گپ و گفتی داشته باشیم. پیرمردی با دشداشه ای قهوه ای در حال رسیدگی به گاومیش های خود است نزدیک تر رفتم تا با او صحبتی کنم پیرمرد روستایی در مصاحبه با خبرنگار ما گفت: زندگی در تالاب خیلی خوب است و در آرامش سپری می شود. دامداری شغل ما است و شیر حیوانات را پس از دوشیدن می فروشیم و زندگی را می گذرانیم.

ساخت قایق نیز از دیگر مشاغل هورنشینان است. جوانی قد بلند با دماغی کشیده و رنگ پوستی سبزه مشغول چکش کاری است که به سراغ او رفتیم، دست از کار کشیده و در مصاحبه با خبرنگار ما اعلام کرد: من همراه با عموی خود در زمینه ساخت قایق فعالیت داریم. روزانه یک یا 2 مورد می سازیم و بیشتر مشتری ها از اهالی روستا هستند. خریدار هایی از اهواز، رفیع، شادگان، ماهشهر و سایر نقاط نیز وجود دارد. خدا را شکر کسب و کار خوب است و رزق و روی حلال در می آوریم، تالاب جای خوبی است و بعید می دانم اینجا را ترک کنم.

عموی علی که مردی میانسال است نیز گفت: درآمدی که از راه قایق سازی کسب می کنیم، کافی است و احتیاج به شغل دیگری نداریم. هر چند ورق های به کار رفته در فراوری قایق ها قبلا ارزان تر بودند، اما حالا گران شده است. امیدوارم مسائل ناشی از کرونا با نابودی این ویروس حل شوند و بتوانیم راحت تر به کار خود ادامه دهیم. هر چند فعلا از کار خود راضی هستیم و به آن افتخار می کنیم.

او اضافه کرد: کار ما منبع درآمد دیگر اهالی نیز شده است. با قایق های ما به تالاب می فرایند و ماهی شکار نموده و به وسیله آبزیان معاش خود را تامین می نمایند. اگر حقابه هور به طور مرتب از سوی مسئولان پیگیری شود، ماهیان زیادی برای صید وجود دارد و ما نیز امکانات را برایشان تهیه می کنیم. نزدیک به 30 سال است که قایق می سازیم، در گذشته با پدرم کار می کردم، آن موقع سر و کارمان با حلب نبود، بلکه قایق های چوبی و زیبا در اندازه های مختلف ساخته و به مشتری ها می فروختیم، اما حالا بیشتر با آلومینیوم برای ساخت قایق سر و کار داریم.

خانمی با لباسی بلند و شالی سورمه ای بر سر به خبرنگار ما می گوید: از زندگی در این طبیعت راضی هستم و تحمل گذر عمر در جای دیگری را ندارم. اینجا ماهی شکار می کنیم و معاش خود را به وسیله گاومیش ها می گذرانیم. زن ها برای تامین معیشت به همسران خود یاری می نمایند و توانایی یاری در صید و صیادی را نیز دارند، ضمن آنکه دامداری هم می کنیم. صفا و صمیمیت و لذت از طبیعت، گیاهان سرسبز، ماهی و مرغابی، هوای مطلوب و مطبوع، ما را وابسته زندگانی در اطراف این تالاب ها نموده است.

مردی را می بینم که در تالاب دشداشه خود را بالا زده و پاهایش را در آب فرو برده به سراغش رفتم تا کمی از زندگی در اینجا برای ما روایت کند، با لهجه عربی آغاز به صحبت می نماید و در مصاحبه با خبرنگار ما می گوید: تالاب را دوست دارم و نمی توانم جای دیگری زندگی کنم، زیرا از کودکی اینجا بودم و حدود 20 سال است که ماهیگیری می کنیم. عمده زندگی ما از همین تالاب می گذرد و تنها برای برطرف احتیاجات معیشتی به شهر می رویم. خدا را شکر سال جاری هم تالاب پر آب شده و ماهی ها زیاد، در نتیجه روزی مان می رسد.

یکی از افراد ساکن تالاب که در زمینه جمع آوری و فروش گیاهان بومی فعالیت می نماید در مصاحبه با خبرنگار ما گفت: گیاهی به نام لویی که در زیستگاه های مرطوب دنیا به خصوص در تالاب ها رشد می نماید در اینجا نیز وجود دارد، میوه این گیاهان را آرد نموده سپس آن را می پزند که هم خاصیت دارویی داشته و برای درد معده مناسب است و هم در غذا ها استفاده می شود، ضمن آنکه به کشور های خلیج فارس نیز صادر می شود. گیاه دیگری به نام جگن (زنبق زرد) نیز در اینجا می روید که برای علوفه حیوانات و به منظور استفاده در محل نگهداری احشام استفاده می شود.

زندگی ساکنان محلی تالاب های خوزستان از آب موجود در هور ها تامین می شود، از آب هر جنبنده ای حیات می یابد و هر گیاهی رشد می نماید و معیشت مردم بومی از فروش آبزیان و گیاهان فراهم می شود. ضمن آنکه تالاب ها سالانه میزبان هزاران گونه پرنده هستند که برای گذران زمستان به این مناطق مهاجرت می نمایند. ضروری است تا با مهیا کردن حقابه مداوم هور ها هم محیط زیست را به نابودی نکشانیم و هم آب باریکه هور نشینان را قطع نکنیم.

گزارش از ساسان ناصری زاده

ن