5 پیشنهاد برای کسب وکار های اینترنتی - مجله تانی بای

در این جهت استارت آپ های ایرانی نیز کوشش کردند با شرایط تازه تغییر رویه دهند، اما هنوز بسیاری از آن ها نتوانستند به پیروزیت قابل توجهی دست پیدا نمایند.

در حال حاضر استارت آپ های ایرانی گذشته از کرونا با تحریم دست و پنجه نرم می نمایند. در این شرایط مقاومت برای ورود استارت آپ ها به بورس معضلی دیگر برای آنهاست.

محققان موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در تازهترین گزارش خود درباره جایگاه استارت آپ ها در دنیا و ایران در بخش خرده فروشی به اهمیت و ویژگی متمایز استارت آپ های برتر در صنعت خرده فروشی و تاثیرپذیری آن ها از یکی از چالش های پیش روی موجود یعنی کرونا، پرداخته است. این تحلیلگران با توجه به شرایط ناشی از این بحران، پنج پیشنهاد برای استارت آپ های ایرانی ارائه می دهند.

تاکید بر ارزش آفرینی در ایجاد استارت آپ های نوین در حوزه خرده فروشی، اصلاح و بهبود زیرساخت های قانونی برای یاری به توسعه استارت آپ ها، لزوم حمایت دولت از استارت آپ ها در زمینه تامین اقتصادی و دیگر موارد مرتبط با کسب وکارها، در نظر گرفتن یک دوره فعالیت شروعین کوتاه برای استارت آپ ها به صورت پایلوت و یاری به رقابتی شدن استارت آپ های کوچک از جمله این پیشنهاد ها است.

بازیگران نوظهور صنعت خرده فروشی

در سال های اخیر با ورود بازیگران نوظهور در صنعت خرده فروشی تغییرات شگرفی در این حوزه بروز کرده است که شاید تا پیش از آن برای مصرف نمایندگان و اعضای دخیل در شبکه توزیع کالا قابل تصور نبود.

امروزه استارت آپ ها از جمله بازیگرانی هستند که خرده فروشی را بازتعریف و بازمهندسی می نمایند. این بازیگران تازه با استفاده از مدل کسب وکار منحصربه فرد خود که عمدتا مبتنی بر فناوری اطلاعات است و با اتخاذ شیوه های خلاقانه و انعطاف پذیر با توجه به احتیاج های تازه و رو به تزاید مصرف نمایندگان، صنعت خرده فروشی را متحول ساخته اند.

همچنان که همه گیری کرونا بسیاری از کسب و کارها، الگو های تجاری، مناسبات و رفتار مشتریان را دچار دگرگونی هایی کرده است، استارت آپ ها نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند، به طوری که این بحران باعث شده که استارت آپ های تازهی در حوزه خرده فروشی ظاهر شوند یا استارت آپ های شکل گرفته به گونه ای توسعه یابند که بتوانند با توجه به احتیاج های روز مصرف نمایندگان در هنگام کرونا خود را به گونه ای انطباق دهند که برای پایداری در بازار کسب وکار با چالش های کمتری روبرو شوند.

طبق آخرین گزارش شاخص دنیای نوآوری (2020) که به وسیله سازمان دنیای مالکیت فکری منتشر شده، ایران رتبه 67 را در بین 131 کشور کسب کرده است. درحالی که کشور در سال 2015 رتبه 106 را به خود اختصاص داده بود.

این امر نشانگر رشد فزاینده شرکت های دانش بنیان و خلاق و به خصوص استارت آپ ها در چند سال اخیر در ایران است. از سوی دیگر همه گیری کرونا را می توان عاملی برای شتاب دادن به رشد این کسب و کار ها و ایجاد فرصت های تازه برای ظهور ایده های نوآورانه، به خصوص در صنعت خرده فروشی دانست.

5 پیشنهاد برای آینده

تحلیلگران موسسه بازرگانی برای ایجاد و توسعه استارت آپ ها در حوزه خرده فروشی با توجه به شرایط ناشی از بحران کرونا پنج پیشنهاد می دهند.

اولین پیشنهاد، تاکید بر ارزش آفرینی در ایجاد استارت آپ های نوین در حوزه خرده فروشی است. مهم ترین اقدام پیش از شروع به فعالیت هر استارت آپ، خلق یک ایده و راهکار نو برای مسائل موجود، اطمینان از ارزش آفرینی آن ایده و ایجاد مزیت رقابتی برای کسب وکار است.

در همین ارتباط لازم است به جای الگو برداری صرف از مدل های دنیای یا داخلی، حمایت از ایده های نوین در این حوزه که برای اولین بار طراحی و به مرحله اجرا درمی آید نیز مدنظر برنامه ریزان و سیاستگذاران مربوطه قرار گیرد.

صاحبان استارت آپ ها باید به احتیاج های جامعه ایرانی توجه نشان دهند تا بتوانند با خلاقیت خود رضایت مشتریان ایرانی را با توجه به دغدغه های ذهنی مصرف نماینده برآورده نمایند.

به طور مثال می توان به دغدغه انجام خرید های کیفی برای مصرف نماینده ایرانی با توجه به مولفه های مهمی همانند استعلام از مشتری برای خرید کالای جایگزین در صورت احتیاج اشاره نمود، زیرا در فروش آنلاین یا سیستم سفارش تلفنی یا تحویل کالا درب منزل تطابق کیفیت کالا با تقاضای مدنظر معمولا متاثر از عوامل فنی، فرهنگی و اجتماعی با ایراداتی روبرو است.

از سوی دیگر، صاحبان استارت آپ ها باید به چالش ها و عواملی که می تواند منجر به شکست آن ها شود نیز توجه داشته باشند. به عنوان مثال مسائلی همانند مسائل تامین اقتصادی (با توجه به هزینه های بالا و پیش بینی نشده این کسب وکارها)، بروز نارضایتی مشتریان (به علت مسائل لجستیکی و عدم تحویل به موقع کالا) و پیچیدگی ها و نامشخص بودن بعضی ابعاد حقوقی فعالیت استارت آپ ها، از جمله ریسک های متصور برای این کسب وکار ها هستند.

دومین پیشنهاد به اصلاح و بهبود زیرساخت های قانونی برای یاری به توسعه استارت آپ ها برمی شود. در این رابطه لازم است حمایت از حقوق مالکیت معنوی صاحبان استارت آپ ها در چارچوب قوانین و مقررات موجود یا مصوبات تازه مورد توجه قرار گیرد.بعلاوه لازم است قانون تجارت الکترونیک و در صورت احتیاج قانون نظام صنفی رایانه ای، آنالیز شده و مطابق با مقتضیات و تحولات خرده فروشی آنلاین به روزآوری و تفاسیر تازه از آن صورت پذیرد.

سومین پیشنهاد، لزوم حمایت دولت از استارت آپ ها در زمینه تامین اقتصادی و دیگر موارد مرتبط با کسب وکارها است: از آنجا که استارت آپ ها احتیاجمند سرمایه برای ایجاد، توسعه و تغییر مدل کسب وکار خود در شرایط مختلف و اخیرا در معرض وقوع بحران ها و ریسک های مختلف ازجمله شیوع کرونا هستند، لذا معرفی صندوق ها و بانک های عامل برای یاری اقتصادی به آن ها لازم است.

به نظر می رسد دولت می تواند در صورت لزوم راهکار های تازه تامین اقتصادی برای آن ها طراحی کند. به طور مثال می توان از ظرفیت های صندوق نوآوری و شکوفایی برای حمایت از استارت آپ های خرده فروشی استفاده کرد.

علاوه بر این، استارت آپ های فین تک در صورت دستیابی به رشد و بلوغ مناسب می توانند به عنوان ابزار های نوین تامین اقتصادی کسب وکار ها از جمله استارت آپ های خرده فروشی عمل نمایند.

هر چند فین تک ها در ایران هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده اند و با مسائل مختلفی اعم از موانع رگولاتوری و تنظیم گری شبه انحصاری در خدمات قابل ارائه شاپرک و شتاب و... بعلاوه رقابت بانک ها و بازیگران سنتی حوزه اقتصادی با فین تک ها به جای همکاری با آن ها روبرو هستند.

پیشنهاد چهارم به در نظر گرفتن یک دوره فعالیت شروعین کوتاه برای استارت آپ ها به صورت پایلوت، اختصاص دارد. از آنجاکه بسیاری از استارت آپ ها از جمله استارت آپ های فعال در حوزه خرده فروشی ممکن است با پیروزیت روبه رو نشوند و در همان سال های ابتدایی ورشکست شوند، پیشنهاد می شود این کسب وکار ها بتوانند به صورت موقت (اما قانونی) فعالیت کرده و در صورت لزوم بعد از حصول اطمینان از پیروز بودن به صورت کاملا رسمی در نهاد ها و مراکز مربوطه ثبت شوند.البته این امر به منظور ایجاد و توسعه بی انضباطی نیست، بلکه اجازه دادن به استارت آپ ها صرفا برای تثبیت کسب وکار خود در بازار و جلب اعتماد مصرف نمایندگان است.

آخرین پیشنهاد نیز به یاری به رقابتی شدن استارت آپ های کوچک برمی شود. یکی از چالش های مهم استارت آپ ها، موضوع رقابت است که می تواند درباره مولفه هایی همانند قیمت ها، ارائه محصولات و حتی خدمات قابل ارائه به مشتری باشد.

در این ارتباط شاید بتوان راهکار هایی نظیر ترغیب استارت آپ های کوچک به ادغام با یکدیگر را مورد توجه قرار داد. امروزه موضوع تملک و ادغام برای افزایش قدرت رقابت، یکی از راهکار ها و فرایند های معمول افزایش قدرت حضور در بازار خصوصا در حوزه کسب وکار های آنلاین در کشور های مختلف دنیا است.

دنیای استارت آپ ها

استارت آپ موسسه ای است که برای ایجاد یک کالا یا خدمت تازه در شرایط عدم قطعیت فراوان طراحی شده است. می توان گفت استارت آپ موسسه ای موقتی است که وظیفه آزمون فرضیه های مختلف را برای یافتن مدلی که بتواند از مخاطبان هدف خود کسب عایدی کرده و یک عایدی پایدار و تکرارشونده ایجاد کند را به عهده می گیرد.

در این رابطه، خلاقانه و نوآورانه بودن، ارزش آفرینی و ارائه راهکار نوین برای یک مساله لااقل در محیطی که استارت آپ قرار است فعالیت کند، مورد تاکید است.

اگرچه در تعریف استارت آپ بر این مساله تاکیدی وجود ندارد که حتما فعالیت آن در حوزه تکنولوژی یا فناوری اطلاعات باشد، اما به علت اینکه بسیاری از استارت آپ ها در سال های اخیر، حول این زمینه ها شکل گرفته اند، گاهی در تعریف این مدل کسب وکار به این مساله هم اشاره می شود که استارت آپ باید در حوزه فناوری های نوین فعال باشد.

البته مفهوم استارت آپ بیشتر در مراحل اولیه به آن قابل اطلاق است و در صورت بقا و دستیابی به عایدی پایدار و ورود رقبایی که فعالیت مشابهی را انجام می دهند، استارت آپ تبدیل به کسب وکار می شود. اگر بخواهیم به تفاوت استارت آپ با سایر کسب وکار های بپردازیم، باید بگویم کسب وکار های نوین ارزش آفرین هستند.

کسب وکاری که پایداری برای اعضای آن دغدغه است و فرصت جو است، اما فرصت طلب نیست. کسب وکاری که الزاما مقیاس پذیر نیست. اگرچه طبیعتا مقیاس پذیری برای آن مزیت و مطلوب است. کسب وکاری که عمدتا مبتنی بر فناوری های نوین باشد. کسب وکاری که هنوز دوران نوزادی و کودکی خود را طی می نماید.

باید توجه داشت که کسب وکار های اینترنتی را نمی توان به صرف بهره گیری از ابزار های فناوری اطلاعات، معادل استارت آپ ها قلمداد کرد و این دو مفهوم یکسان نیستند.

تفاوت های استارت آپ ها و کسب وکار های اینترنتی در موارد کلیدی همانند مدل کسب وکار، انگیزه و اهداف تجاری، مقیاس پذیری و رشد، روش های تامین اقتصادی و جذب سرمایه، تفاوت مسوولیت کارکنان، معیار پیشرفت استارت آپ ها و کسب وکار ها و اندازه ریسک و خطر پذیری است.

فعالیت استارت آپ ها، حوزه های بسیار متنوعی را پوشش می دهد، اما به بعضی حوزه ها بیشتر و به بعضی کمتر ورود شده است.

پنج حوزه اصلی فعالیت استارت آپ ها در دنیا شامل فین تک (1/ 7درصد)، علوم زیستی و بهداشت (8/ 6درصد)، هوش مصنوعی (5 درصد)، بازی های رایانه ای (7/ 4درصد) و تبلیغات (3/ 3درصد) است. ضمناًً آمریکا، هندوستان، انگلستان سه کشور برتر به لحاظ تعداد استارت آپ ها در دنیا محسوب می شوند.

استارت آپ های پیروز ایران

در آنالیز استارت آپ های ایرانی، سه استارت آپ در حوزه خرده فروشی نسبت به بقیه فعالان این حوزه رویکرد و عملکردی متفاوتی را در پی بروز کرونا دنبال کردند.

یکی از این استارت آپ ها که ورود موثرش به بازار در سال 1399 بود یک پلت فرم برای خرید آنلاین از بعضی خرده فروشان منتخب (اعم از فروشگاه های زنجیره ای و میادین میوه و تره بار) ایجاد کرد. ویژگی متمایزنماینده و خلاقانه این استارت آپ، پرورش دستیاران خرید است که تا قبل از ورود این استارت آپ به بازار خرده فروشی این ایده به وسیله کسی در ایران مورد توجه قرار نگرفته بود.

دستیاران خرید آموزش های لازم را برای جمع آوری فهرست خرید مشتریان دیده اند تا فهرست خرید هر مشتری را به طور اختصاصی، با همان کیفیت (یا حداقل نزدیک به کیفیت مد نظر مشتری) و دقتی که با سلیقه مشتری انطباق دارد برای وی جمع آوری نمایند.

این شیوه، اشکالات سیستم های خرید آنلاین یا سفارشات تلفنی تحویل درب منزل را که ممکن است بعضا نوع و کیفیت محصولات و سلیقه مشتری در نظر گرفته نشود را پوشش داده و رفع می نماید.

کاربر می تواند به وسیله این اپلیکیشن، فروشگاه های زنجیره ای و میادین میوه و تره بار نزدیک به مکان خود را مشاهده کرده و اقلام مدنظر را در بازه زمانی دلخواه ثبت کند.

بعد از ثبت خرید، دستیار خرید سفارشات را مطابق با فهرست خرید جمع آوری و تحویل پیک می دهد تا در کمترین زمان (ظاهرا حدود دو ساعت) به دست مشتری برساند.

در کنار این اپلیکیشن، یکی از سوپراپلیکیشن های ایرانی در پی شیوع کرونا قابلیت خرید آنلاین میوه، سبزی، صیفی و محصولات پروتئینی را از میادین میوه و تره بار به شبکه خود اضافه کرد.

در واقع با توجه به اینکه این اپلیکیشن از ضریب نفوذ بالایی برخوردار بود، با همکاری میادین شهرداری تهران، تصمیم بر آن شد امکان خرید آنلاین میوه و سبزی و پروتئین با قیمت مصوب میوه و تره بار برای کاربران آن ایجاد شود.

البته این همکاری برای ایجاد اصلاحات و تغییراتی متوقف شده است. شایان ذکر است سهم فروش آنلاین از میادین میوه و تره بار تهران حدود 5 درصد از کل فروش میادین را شامل می شود؛ به بیان دیگر هنوز غلبه با خرید های فیزیکی است.

یکی دیگر از فعالیت های استارت آپی مهم مربوط به برنامه ظهور فروشگاه هایی با مدل خرید حجمی در تهران به وسیله خرید از ویترین یا نمایشگاه مجازی است. در سال گذشته یکی از برند های معروف فروشگاهی به تازگی برنامه ای برای فروش حجمی کالا های مصرفی پرگردش با مدل B 2 C طراحی کرده است که میخواهد در تهران به صورت پایلوت این اقلام را به صورت عرضه در نمایشگاه مجازی بفروش برساند.

در این استارت آپ، مشتری به صورت حضوری به نمایشگاه مراجعه می نماید و پس از خرید از ویترین و پرداخت وجه به صورت اینترنتی (یا اپلیکشن فروشگاهی)، کارکنان سفارش وی را از انبار فروشگاه که در یکی از طبقات مثلا زیرزمین است با سرعت آماده سازی کرده و به وی تحویل می دهند یا به محل مدنظر مشتری ارسال می نماید.

آنچه این الگو را از سایر خرده فروشان در ایران متمایز خواهد نمود، خرید حجمی کالا با قیمت مناسب تر نسبت به سطح شهر است. البته مشابه این الگو در ایستگاه های متروی کره جنوبی به وسیله فروشگاه های تسکو (متعلق به کشور انگلیس) و با برند هوم پلاس نیز درحال فعالیت است.

بدین صورت که بیلبورد های بزرگی نصب شده اند که روی آن تنها عکس محصول و یک بارکد ماتریسی برای سفارش، الصاق شده است. البته به لحاظ فضای نمایشگاهی مدل تازه ایرانی تفاوت های زیادی با آن دارد و احتیاجمند نمایشگاه مجازی و انبار متصل یا مرتبط به آن در همان نقطه است.

استارت آپ های پیروز دنیا

امروز تنها 4 تا 5 سال از شکل گیری مهم ترین استارت آپ های برتر صنعت خرده فروشی در سال 2020 می گذرد. این استارآپ ها با اتخاذ راهبرد یا رویکرد منحصر به فرد یا به نسبت خاص از سایر رقبا متمایز شدند.

درضمن همه این ها معرفی یک راهبرد یا روش خلاقانه در یک حوزه مشخص را در خرده فروشی خود در دستور کار دارند. به طور مثال استارت آپ هایی نظیر بولتن به وفادارسازی مشتریان به نام های تجاری، بارو به کاهش هزینه های لجستیکی با مهندسی معکوس، فارم استد به کیفیت بالا و کاهش ضایعات غذایی؛ اسنو به بسته بندی قابل بازیافت و نیبرهودگودز به انعطاف پذیری و ارائه محصولات متنوع مطابق با اکوسیستم، معروف هستند.

از جمله دیگر حوزه های فعالیت استارت آپ ها درحوزه خرده فروشی در دنیا، می توان به استارت آپ های تحت عنوان ریتیل تک اشاره نمود که ماموریت آن ها ارائه خدمات و امکانات فناورانه به شرکت های خرده فروشی است.

از مهم ترین زمینه های فعالیت این استارت آپ ها در سال 2020 می توان به پلت فرم های تجارت الکترونیک، راهکار های پرداخت آنلاین، راهکار های فناورانه عملیات فروشگاهی و تحلیل کسب وکار (مبتنی بر روبات ها، واقعیت مجازی، واقعیت اضافه کرده، هوش مصنوعی و...)، پردازش و تحویل سفارشات به صورت روباتیک و مدیریت موجودی اشاره نمود.