بیماری 40 درصد مردان نابارور - مجله تانی بای

گفت وگو با دکتر محمدرضا صفری نژاد

در مردان یکی از علل شایع ناباروری، ابتلا به واریکوسل است. بروز این بیماری به فراوری و کیفیت اسپرم آسیب می رساند و ممکن است منجر به ناباروری در مردان شود. در این مورد گفت وگویی با دکتر محمدرضا صفری نژاد، جراح و متخصص بیماری های کلیه و مجاری ادرار و استاد دانشگاه انجام داده ایم تا بیشتر در خصوص این بیماری و راه های درمان آن برایمان شرح دهند.

واریکوسل به چه معناست؟

واریکوسل عبارت از اتساع وریدهایی (سیاهرگ) است که خون را از بیضه ها خارج می نمایند. این بیماری شبیه بیماری واریس در ساق پاهاست. برای اینکه بیضه ها بتوانند به خوبی نطفه مردانه یا همان اسپرم را فراوری نمایند، باید درجه حرارت آنها نیم درجه کمتر از درجه حرارت بدن باشد، به همین علت بیضه ها بیرون از بدن قرار دارند. وقتی سیاهرگ های اطراف بیضه، متورم و گشاد می شوند، درجه حرارت بیضه ها بالا می رود و ممکن است فراوری اسپرم آسیب ببیند. این بیماری با توجه به شدت آن درجه بندی می شود؛ نوع خفیف درجه 1، نوع میانه درجه 2 و نوع شدید درجه 3 . در نوع درجه 3 تمام کیسه بیضه همان طرف پر از عروق متسع است که اصطلاحا گفته می شود کیسه بیضه پر از کرم خاکی است. اگر این بیماری در سنین قبل از بلوغ ایجاد شود، می تواند باعث کوچک ماندن بیضه ها شود. البته در بسیاری از موارد این حالت در طول زمان ایجاد می شود.

شیوع این بیماری در مردان چقدر است؟

این بیماری بین مردان بسیار شایع است و تقریبا حدود 15 درصد مردان 35-25 ساله به واریکوسل مبتلا هستند 40 درصد مردانی که نابارورند به این ناراحتی مبتلا هستند. معمولا در بیش از 90 درصد موارد، واریکوسل بیضه سمت چپ را گرفتار می نماید. خوشبختانه می توان این بیماری را به راحتی تشخیص داد.

چه عاملی باعث بروز آن می شود؟

داخل سیاهرگ های بدن دریچه هایی وجود دارد که از برگشت خون به عقب جلوگیری می نمایند. حال اگر این دریچه ها آسیب ببینند، خون به راحتی به عقب برمی شود و باعث اتساع سیاهرگ ها می شود و در بدن رگ های کوچک به رگ های بزرگ می ریزند. حال اگر انسدادی در رگ بزرگ وجود داشته باشد، خون در رگ های کوچکی که به آن می ریزند، پس زده و باعث گشاد شدن رگ های کوچک می شود. سیاهرگ بیضه سمت چپ، انتها به سیاهرگ کلیه چپ می ریزد. اگر مرد بالای 40 سال ناگهان دچار واریکوسل بیضه چپ شود، یک علت آن این است که سرطان کلیه باعث مسدودشدن سیاهرگ کلیه و پس زدن خون در سیاهرگ بیضه همان طرف شده است.

چگونه مردی می تواند تشخیص بدهد به واریکوسل مبتلاست؟

معمولا بیمار به تنهایی متوجه این مساله نمی شود و وقتی برای آنالیز وجود مشکل از نظر باروری، احساس درد و سنگینی در بیضه یا عدم تقارن بیضه ها به پزشک مراجعه می نماید، این مشکل تشخیص داده می شود. گاهی هم از دوستان و افراد فامیل می شنود که فلانی به علت ناباروری، عمل جراحی واریکوسل انجام داده است و کنجکاو می شود و به پزشک مراجعه می نماید. در برخی موارد هم البته به ندرت بیمار متوجه رگ های برجسته در کیسه بیضه می شود و به همین علت نزد پزشک می رود. به طور خلاصه درد مبهم در ناحیه بیضه ها، احساس سنگینی یا کشیدگی در بیضه، رگ های متسع داخل کیسه بیضه (کیسه پر از کرم خاکی)، احساس ناراحتی در بیضه یا کوچکی بیضه مبتلا از علایم بروز واریکوسل هستند.

آیا تمام مردان مبتلا دچار ناباروری می شوند؟

نه، علتی وجود ندارد که تمام مردان مبتلا، دارای مشکل باروری باشند. وجود واریکوسل علت حتمی بر آسیب به قدرت باروری مرد در آینده نیست اما بالقوه قابل اتفاق افتادن است. علاوه بر این تمام افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، نیازمند درمان نیستند.

چگونه می توان واریکوسل را درمان کرد؟

این بیماری با عمل جراحی درمان می شود. معمولا برای این کار، شکافی حدود 3 سانتی متر در ناحیه بالای کشاله ران داده می شود و تمام سیاهرگ های طناب بیضه قطع می شوند. برخی از سیاهرگ های بیضه از داخل شکم عبور می نمایند و جراح نمی تواند آنها را ببیند. حتی برخی مویرگ ها داخل طناب بیضه که مستقیما در معرض دید جراح است، قابل رویت نیستند بنابراین مقدار عود بعد از عمل، نسبتا زیاد است. با توجه به نوع عمل جراحی، مقدار عود (بعد از عمل) حدود 10 درصد است. گاهی واریکوسل فوق العاده شدید است و صدها سیاهرگ متسع داخل کیسه بیضه وجود دارند. به تجربه ثابت شده اینگونه واریکوسل ها با عمل جراحی صددرصد قابل اصلاح نیستند و بهتر است حین عمل جراحی از وسایلی که باعث درشت نمایی می شود، استفاده شود تا حداکثر تعداد سیاهرگ ها یافت شوند. حتی عده ای معتقد به استفاده از میکروسکوپ برای جراحی واریکوسل هستند. گاهی در معاینه، واریکوسل مشهود نیست و با سونوگرافی رنگی معین می شود فرد به آن مبتلاست. این نوع واریکوسل را واریکوسل تحت بالینی می گویند. عده ای معتقدند عمل جراحی واریکوسل تحت بالینی باعث بهبود کیفیت اسپرم نمی شود. ظرف 2 روز بعد از عمل جراحی بیمار می تواند فعالیت مختصری داشته باشد ولی فعالیت کامل، معمولا ظرف یک هفته پس از عمل جراحی امکان پذیر خواهد بود. گاهی کیفیت اسپرم آنقدر نامناسب است که حتی لقاح مصنوعی هم نمی توان انجام داد. در این موارد اگر عمل جراحی واریکوسل باعث حاملگی طبیعی همسر نشود، ممکن است آنقدر کیفیت اسپرم بهبود یابد که حداقل زوج بتوانند از طریق لقاح مصنوعی صاحب فرزند شوند.

یعنی تمام بیماران مبتلا برای درمان باید عمل جراحی انجام دهند؟

معمولا برای افراد مبتلایی که دچار مشکل باروری هستند یا احتمال داده می شود در آینده واریکوسل باعث مشکل در باروری شان شود، عمل جراحی انجام می شود. مثلا گاهی با اینکه شدت واریکوسل زیاد است، افراد صاحب فرزند می شوند اما تعدادی از آنها مثلا 10 سال بعد که می خواهند دوباره صاحب فرزند دوم شوند، آزمایش نشان می دهد نابارور شده اند. درواقع با گذشت زمان شدت بیماری باعث اختلال در فرایند فراوری اسپرم شده است.

با عمل جراحی مشکل ناباروری در مردان رفع می شود؟

گرچه بیشتر دانشمندان معتقدند عمل جراحی باعث بهبود کیفیت اسپرم و قدرت باروری مرد می شود اما برخی دیگر بر این باورند عمل جراحی واریکوسل تاثیری در بهبود قدرت باروری مرد ندارد. به طور کلی توصیه می شود افرادی که هنوز ازدواج ننموده اند و فرزندی ندارند، از این نظر آنالیز شوند. افراد مبتلا هم بهتر است از طریق پزشک متخصص معاینه شوند و حتما آزمایش تجزیه منی انجام دهند و در صورتی که آزمایش نشان دهد در کمیت (تعداد) و کیفیت (حرکت و اشکال طبیعی) اسپرم مسئله ای وجود دارد، بهتر است جراحی نمایند.

این عمل جراحی عوارضی برای فرد مبتلا ندارد؟

با اینکه این عمل جراحی ساده است اما دارای عوارض بالقوه ای است؛ عفونت در محل عمل، تجمع مایع در کیسه بیضه، ایجاد هیدروسل و آسیب به شریان بیضه که باعث از بین رفتن بیضه همان طرف می شود زیرا شریان بیضه بسیار نازک است و معمولا قابل رویت نیست و جراح از برهان خلف استفاده می نماید. یعنی اطمینان حاصل می نماید رگی که پیدا نموده است، شریان نیست ولی گاهی شریان در لابلای وریدها گیر می نماید و آسیب می بیند.

منبع : هفته نامه سلامت

منبع: راسخون