چرا چاق می شویم؟ - مجله تانی بای

امروزه چاقی و اضافه وزن به یکی از مسائل شایع در تمامی کشور ها تبدیل شده است که به جز دریافت زیاد کالری، عوامل مختلفی در ایجاد این مشکل نقش دارند.

دلیل اصلی اضافه وزن و چاقی، عدم تعادل بین کالری ­های دریافتی و کالری ­های مصرفی به وسیله فرد است. به عبارتی می ­توان گفت اضافه­ وزن نتیجه عدم تعادل بین غذای مصرفی و فعالیت فیزیکی است.

به طور کلی، در اضافه وزن و چاقی مسائلی مانند دریافت زیاد غذا های پرانرژی و پرچرب و کاهش فعالیت فیزیکی ناشی از طبیعت بی ­تحرک بیشتر مشاغل، تغییر سبک حمل ونقل و افزایش شهرنشینی وجود دارد.

مصرف زیاد غذا های پرکالری، بدون افزایش متناسب فعالیت فیزیکی، منجر به افزایش ناسالم وزن می گردد. کاهش سطوح فعالیت بدنی نیز منجر به عدم تعادل انرژی و در نتیجه افزایش وزن می گردد. تغییر در الگو های رژیم غذایی و فعالیت فیزیکی اغلب نتیجه تغییرات محیطی و اجتماعی مرتبط با توسعه و کمبود سیاست ­های حمایتی در بخش های سلامت، کشاورزی، حمل ونقل، محیط، فرآیند غذا، توزیع، بازاریابی و آموزش است.

به طور ویژه، علل و عواملی مانند وراثت و ژنومیکس تغذیه­ ای نقش موثری در چاقی و اضافه وزن ایفا می نمایند. بیشتر عوامل هورمونی و عصبی دخیل در تنظیم وزن، به طور ژنتیکی معین می شوند. این امر شامل علامت ­های کوتاه­ مدت و بلندمدت است که سیری و تغذیه را معین می ­نمایند. نقایص کوچکی در بیان یا تداخل ژن ها می­ تواند به طور قابل ملاحظه ای در افزایش وزن دخیل باشد.

بنابر اعلام دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، تعداد و اندازه سلول های چربی، توزیع منطقه ای چربی در بدن و RMR (اندازه متابولیسم استراحت) نیز تحت تأثیر ژن ها قرار می گیرند. مطالعات دوقلو ها نشان می ­دهد که ژن ها، 50 تا 70 درصد استعداد به چاقی را معین می نمایند. انتخاب ­های تغذیه ای و شیوه زندگی می توانند ژن های چاقی را فعال یا غیرفعال نمایند.

فعالیت فیزیکی ناکافی

عدم ورزش و شیوه زندگی عموماً بی حرکت، همراه با پرخوری مزمن نیز از علل افزایش وزن هستند. طبیعت بی تحرک جامعه عاملی در افزایش مشکل روبه رشد چاقی است؛ به طوری که افراد کمتری ورزش می ­نمایند و زمان زیادی در فعالیت ­های با مصرف انرژی پایین، تماشای صفحه نمایش مانند تماشای تلویزیون یا فیلم، استفاده از کامپیوتر، انجام بازی های ویدئویی، نشستن در ماشین و رانندگی به محل کار یا مقصد صرف می گردد.

التهاب

بافت چربی به طور فعالانه طیف وسیعی از سیتوکین ­های پیش التهابی و ضد­التهاب را ترشح می نماید. اثرات این سیتوکین ­ها عبارتند از عدم حساسیت به انسولین، هایپرلیپیدمی، کاهش پروتئین عضلانی و استرس اکسیداتیو. دانشمندان ارتباط مستقیمی بین چاقی و بیماری ­های التهابی مانند اختلالات قلبی-عروقی، بعضی سرطان­ ها و دیابت نوع 2 یافته اند.

در انسان ­ها پرخوری مزمن کلید التهاب را تحریک نموده و به افزایش وزن و مقاومت انسولینی منجر می­ گردد. به علاوه چاقی مرکزی با فاکتور های التهابی به ویژه CRP ارتباط قوی دارد. تغییرات ساده در رژیم غذایی و شیوه زندگی می­ تواند التهاب مربوط به چاقی را تغییر دهد. مواد غذایی مانند پرتقال ضدالتهاب هستند، در حالی که خامه ممکن است پیش التهاب باشد. آنتی اکسیدان ها و اسید های چرب غیراشباع امگا-3 شدت التهاب را کاهش می دهند.

خواب و ریتم ­های شبانه روزی

خواب کم، تنظیمات اندوکرینی مربوط به گرسنگی و اشتها را تغییر می دهد؛ بنابراین هورمون ­های مؤثر بر اشتها تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است سبب دریافت زیاد انرژی شوند؛ بنابراین محرومیت مداوم از خواب می ­تواند اندازه غذای دریافتی را تغییر داده و در اپیدمی چاقی سهیم باشد. بعضی افراد ممکن است کار شیفتی یا مواجهه با نور زیاد در شب داشته باشند، این کار می­ تواند در ریتم ­های شبانه­ روزی اختلال ایجاد نموده و شیوع چاقی را افزایش دهد.

استرس

استرس عامل دیگری برای چاقی است. تحت شرایط استرسی، کورتیزول آزاد شده و سبب تحریک ترشح انسولین جهت حفظ قند خون در شرایط ثابت می گردد؛ بنابراین اشتها افزایش می ­یابد.

طعم و مزه و اشتها

غذا و مزه آن، پاسخ های لذت بخش را باعث می شوند. تنوع بی انتها غذا هایی که در هرلحظه ای و با قیمت معقول در دسترس هستند، می­ توانند در دریافت کالری زیاد، دخیل باشند؛ زیرا افراد زمانی که انواع مختلفی از غذا به آن ها ارائه می گردد، نسبت به زمانی که فقط یک نوع غذا ارائه می­ گردد، بیشتر غذا می خورند. به طور طبیعی، وقتی غذایی مصرف شد اشتیاق و علاقه به مصرف آن کاهش می یابد.

اندازه پرس­ های غذایی

پرخوری فعالانه تا حدی نتیجه اندازه بزرگ پرس ­های غذایی است. پرس ­ها و کالری ­هایی که رستوران ­ها و فروشگاه ­های فست ­فود در یک وعده ارائه می ­نمایند، اغلب بیشتر از احتیاج های انرژی یک فرد برای کل روز است.

ترکیبات شیمیایی بیگانه با بدن

Obesogens؛ ترکیبات شیمیایی بیگانه با بدن هستند که سبب اختلال در متابولیسم طبیعی چربی­ ها شده و نهایتاً منجر به چربی زیاد و چاقی می­ شوند. می توان این ترکیبات را مختل نماینده های اندوکرین نامید. زیرا این ترکیبات هموستاز لیپید، ذخیره سازی چربی و نقطه تنظیم متابولیک را تغییر داده، تعادل انرژی را مختل نموده یا تنظیم سیری و اشتها را جهت افزایش تجمع چربی و چاقی تغییر می­ دهند.

نمونه­ های مشکوک از این مواد در محیط و تهیه غذا، بیس فنول A و فتالات ­ها (نوعی مواد شیمیایی صنعتی و آلی) هستند که در بسیاری از پلاستیک ­های مورد استفاده در بسته­ بندی مواد غذایی یافت می شوند. این مواد به داخل غذا های فرآیند شده، منتقل شده یا در آن ها ذخیره می ­شوند.